Kim jest Aleksander Smolar?
Aleksander Smolar to postać o niezwykle bogatym i wielowymiarowym życiorysie, która odcisnęła znaczący ślad na polskiej scenie politycznej, społecznej i intelektualnej. Urodzony 10 grudnia 1940 roku w Białymstoku, jest polskim publicystą, cenionym działaczem politycznym oraz doświadczonym doradcą. Jego droga zawodowa i społeczna była naznaczona zaangażowaniem w kluczowe momenty polskiej historii najnowszej, od lat studenckich, przez opozycję antykomunistyczną, aż po budowanie demokratycznych instytucji po upadku PRL. Z perspektywy czasu można z całą pewnością stwierdzić, że Aleksander Smolar jest postacią, której działalność miała realny wpływ na kształtowanie się współczesnej Polski i jej relacji z Europą.
Biografia i początki działalności
Droga życiowa Aleksandra Smolara rozpoczęła się w specyficznych czasach powojennych. Urodzony w 1940 roku w Białymstoku, w rodzinie o silnych korzeniach politycznych, szybko zetknął się z ideami i wyzwaniami epoki. Jego rodzicami byli Grzegorz (Hersz) Smolar i Walentyna Najdus-Smolar, oboje aktywni działacze komunistyczni, co z pewnością miało wpływ na jego wczesne doświadczenia i postrzeganie świata. Aleksander Smolar rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie zgłębiał wiedzę z zakresu socjologii i ekonomii. Okres studiów był dla niego czasem intensywnego rozwoju intelektualnego, czego dowodem jest jego praca jako asystenta Włodzimierza Brusa na Wydziale Ekonomii Politycznej UW w latach 60. Już wtedy wykazywał się niezależnym myśleniem, co wkrótce miało doprowadzić go do konfrontacji z ówczesnymi władzami.
Udział w Marcu ’68 i emigracja
Okres Marcu 1968 roku był dla wielu młodych, zaangażowanych intelektualnie ludzi punktem zwrotnym. Aleksander Smolar, będąc wówczas aktywnym członkiem PZPR, został z niej usunięty między innymi za swoją postawę obronną wobec profesora Leszka Kołakowskiego. Jego zaangażowanie w protesty studenckie w Marcu ’68 doprowadziło do aresztowania i uwięzienia aż do lutego 1969 roku. Doświadczenia te miały głęboki wpływ na jego dalsze życie i poglądy. W obliczu narastających represji i braku perspektyw, w 1971 roku Aleksander Smolar podjął decyzję o emigracji. Przebywał kolejno we Włoszech, Wielkiej Brytanii i Francji, gdzie kontynuował swoją działalność intelektualną i publicystyczną, budując mosty między polską opozycją a światem zachodnim.
Działalność polityczna i publicystyczna
Działalność polityczna i publicystyczna Aleksandra Smolara stanowi integralną część jego życia i dorobku. Od najwcześniejszych lat wykazywał się zaangażowaniem w sprawy publiczne, a jego postawa była często kształtowana przez potrzebę obrony wolności i demokracji. Jego doświadczenia z okresu PRL, w tym udział w opozycji i emigracja, ukształtowały go jako ważnego głosu w polskiej debacie publicznej.
Rola w KOR i Komitetach samoobrony
Po emigracji, Aleksander Smolar nie zaprzestał swojej działalności na rzecz wolnej Polski. Stał się aktywnym uczestnikiem i animatorem działań opozycyjnych na emigracji. Był rzecznikiem Komitetu Obrony Robotników (KOR) oraz Komitetu Samoobrony Społecznej KOR za granicą, co świadczy o jego silnym zaangażowaniu w walkę o prawa człowieka i demokrację w Polsce. W tym okresie, w latach 1973–1990, był również założycielem i redaktorem naczelnym prestiżowego kwartalnika politycznego „Aneks”. Czasopismo to stanowiło ważne forum wymiany myśli i analiz dla polskiej inteligencji na emigracji oraz dla osób żywo zainteresowanych sytuacją w kraju, przyczyniając się do podtrzymania ducha oporu i budowania alternatywnych wizji przyszłości.
Fundacja im. Stefana Batorego
Po powrocie do Polski i zmianach ustrojowych, Aleksander Smolar objął jedno z najważniejszych stanowisk w polskim trzecim sektorze. W latach 1991–2020 pełnił funkcję prezesa zarządu Fundacji im. Stefana Batorego. Pod jego kierownictwem Fundacja stała się jedną z najbardziej wpływowych organizacji pozarządowych w Polsce, odgrywając kluczową rolę w promowaniu praworządności, przejrzystości życia publicznego, edukacji obywatelskiej oraz wspieraniu rozwoju demokracji. Działalność Fundacji Batorego pod przewodnictwem Smolara obejmowała szeroki zakres inicjatyw, od monitorowania procesów legislacyjnych, przez wspieranie organizacji pozarządowych, po prowadzenie badań i analiz dotyczących kluczowych wyzwań stojących przed polskim społeczeństwem i państwem. Jego kadencja była synonimem konsekwentnego działania na rzecz budowania silnego i otwartego społeczeństwa obywatelskiego.
Unia Demokratyczna i Unia Wolności
Aleksander Smolar aktywnie uczestniczył również w życiu politycznym odrodzonej Polski, stając się jednym z liderów kluczowych ugrupowań postsolidarnościowych. Zasiadał we władzach krajowych Unii Demokratycznej (UD), a następnie Unii Wolności (UW). Te partie, założone przez środowiska związane z ruchem „Solidarności”, odegrały fundamentalną rolę w kształtowaniu polskiej demokracji po 1989 roku. Jako doradca premierów Tadeusza Mazowieckiego i Hanny Suchockiej po 1989 roku, Smolar miał bezpośredni wpływ na procesy transformacji ustrojowej i budowania podstaw demokratycznego państwa. Jego zaangażowanie w te ugrupowania świadczy o dążeniu do realizacji wizji nowoczesnej, demokratycznej Polski, zakorzenionej w europejskich wartościach.
Wybrane publikacje i dorobek
Dorobek intelektualny i publicystyczny Aleksandra Smolara jest bogaty i zróżnicowany, obejmując zarówno analizy polityczne, jak i refleksje nad historią oraz kondycją społeczeństwa. Jego teksty często charakteryzują się głęboką analizą, odwagą w podejmowaniu trudnych tematów i przenikliwym spojrzeniem na polską rzeczywistość.
Książka „Tabu i niewinność”
Jednym z ważniejszych dzieł w dorobku Aleksandra Smolara jest jego książka „Tabu i niewinność”. Jest to publikacja, która wnikliwie analizuje złożone kwestie związane z polską historią, pamięcią i tożsamością. Autor mierzy się w niej z trudnymi tematami, które przez lata stanowiły „tabu” w polskiej debacie publicznej, poszukując jednocześnie dróg do zrozumienia i pojednania. Książka ta jest owocem wieloletnich przemyśleń i doświadczeń, które Aleksander Smolar zdobywał jako publicysta, działacz i świadek kluczowych wydarzeń. Jest to lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce zgłębić mechanizmy kształtowania się polskiej tożsamości narodowej i społecznej w kontekście burzliwej historii XX wieku.
Rodzinne dziedzictwo: rodzice i brat
Aleksander Smolar pochodzi z rodziny o silnych tradycjach intelektualnych i politycznych, co niewątpliwie wpłynęło na jego własną drogę życiową. Jego rodzicami byli Grzegorz (Hersz) Smolar i Walentyna Najdus-Smolar, oboje byli zaangażowani w ruch komunistyczny. Zrozumienie ich postaw i historii pozwala lepiej pojąć kontekst, w jakim dorastał Aleksander Smolar. Jest on również bratem Eugeniusza Smolara, znanego działacza opozycyjnego i intelektualisty, z którym dzielił wiele doświadczeń związanych z walką o wolność i demokrację w Polsce. To rodzinne dziedzictwo stanowi ważny element jego biografii, ukazując ciągłość pewnych postaw i wartości w jego życiu.
Odznaczenia i uznanie
Długoletnia i wielowymiarowa działalność Aleksandra Smolara na rzecz Polski i Europy została wielokrotnie doceniona przez najwyższe władze państwowe i międzynarodowe instytucje. Jego zaangażowanie w budowanie demokracji, promowanie praw człowieka oraz aktywność intelektualna spotkały się z szerokim uznaniem.
Aleksander Smolar jest laureatem Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, jednego z najwyższych odznaczeń państwowych w Polsce, przyznanego mu w 2011 roku. To wyróżnienie stanowi wyraz podziękowania za jego zasługi dla Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, za swoją działalność na rzecz promowania wartości europejskich i demokracji, został odznaczony prestiżową francuską Legią Honorową. W 2009 roku Nagroda im. ks. Józefa Tischnera została przyznana mu za całokształt twórczości, co podkreśla jego znaczenie jako intelektualisty i publicysty. W 2011 roku otrzymał również Nagrodę Specjalną Lewiatana, doceniającą jego wkład w rozwój polskiej gospodarki i życia społecznego. Jego aktywność w licznych radach naukowych i doradczych, w tym w Radzie Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych (ECFR) oraz Radzie Naukowej Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu, świadczy o jego trwałym wpływie na międzynarodową debatę o przyszłości Europy.
Jeśli szukasz ciekawych, angażujących artykułów, które poruszają różnorodne kwestie i dostarczają wartościowych treści – z przyjemnością je dla Ciebie stworzę. Pisanie jest dla mnie misją, która pozwala przekazywać coś wartościowego, zmieniać perspektywy i wzbogacać codzienność moich czytelników.